Blog, , , , , ,

„Factfulness” – jedna z tych książek, które zmienią Twój sposób myślenia o świecie i interpretacji danych. Wspaniała lektura pobudzająca krytyczne myślenie.
Przyda się do burzenia stereotypów i sięgania do faktów. Hans Rosling, szwedzki lekarz,  ekspert od spraw zdrowotnych, statystyk i popularyzator wiedzy opartej na faktach, pokazuje nam szereg pułapek, w jakie wpadamy myśląc o otaczającym świecie. Przeprowadzając proste testy wśród publiczności wykazuje, że nawet , jak wydawałoby się najbardziej wykształceni ludzi w testach wiedzy, dotyczących na przykład prognoz demograficznych, nie osiągają wyników uzyskiwanych przez szympansy. Jeśli chcesz się dowiedzieć, dlaczego akurat szympansy, zajrzyj do książki.

Czym według autora jest factfulness?

Factfulness opiera się na 10  zasadach:

Factfulness, Hans Rosling, s. 274

Factfulness – otwórz oczy na fakty

1. Instynkt skrajności
Zauważaj obrazy, w których są głębokie różnice i pamiętaj,że rzeczywistość często nie jest tak spolaryzowana. Zwykle większość znajduje się gdzieś pośrodku, tam gdzie spodziewamy się przepaści.
2. Instykt pesymizmu
Pamiętaj, że złe wiadomości docierają szybciej i są bardziej rozpowszechniane przez media. Gdy sytuacja ulega poprawie, już nie jesteśmy o niej informowani. Wpływa to na negatywne postrzeganie otaczającego świata i wywołuje niepokój i stres. Rzeczywista sytuacja jest zdecydowanie bardziej optymistyczna.
3. Instynkt prostej linii
Patrząc na wykresy ulegamy przeświadczeniu, że trendy będą przebiegały według linii prostej. Należy pamiętać, że takie linie rzadko występują w prawdziwym życiu.
4. Instynkt strachu
Gdy odczuwamy strach nie myślimy logicznie, gdy znajdujemy się w sytuacji kryzysowej możemy szybko wygenerować najgorszy scenariusz, co przytrafiło się autorowi, kiedy pracował jako niedoświadczony lekarz i błędnie zinterpretował sytuację.

Lęki są zakorzenione w naszych umysłach z oczywistych przyczyn ewolucyjnych… w obecnych czasach te zagrożenia nadal budzą w nas instynkt strachu. Hans Rosling
Strach może okazać się użyteczny, ale jeśli dotyczy właściwych rzeczy. Instynkt lęku jest okropnym doradcą, gdy chodzi o zrozumienie świata. Sprawia, że skupiamy uwagę na mało prawdopodobnych zagrożeniach, a lekceważymy te naprawdę poważne. Hans Rosling

Świat wydaje się straszniejszy niż w rzeczywistości, kgdy podobnie jak w punkcie 2 docierają do nas wyselekcjonowane, przykuwające naszą uwagę przerażające informacje.
5. Instynkt wyolbrzymiania
Tu pomaga zrozumienie, że pojedyncze liczby mogą sprawiać wrażenie, ale warto porównać je do innych lub po prostu podzielić je dla uzyskania wskaźników. Na przykład dla porównaniu krajów, regionów, grup ludzi, należy analizować wskaźniki liczone na osobę.
6. Instynkt generalizowania
Powinniśmy szukać nieprawidłowych uogólnień, dostrzegać sytuacje, kiedy do wyjaśnienia jakiegoś zjawiska wykorzystywane są kategorie.
– szukaj różnic wewnątrz grupy
– szukaj różnic i podobieństw pomiędzy grupami
– uważaj na „większość” i wyjątki
7. Instynkt przeznaczenia
Nawet jeśli zmiany zachodzą niezwykle powoli, to nadal prowadzą do transformacji. Dotyczy to na przykład zmian kulturowych, społecznych, wartości, religii. Śledź stopniowe postępy, żeby to zauważyć. Zbieraj przykłady takich zmian.
8. Instynkt pojedynczej perspektywy
Oddaje ją być może znana metafora młotka i gwoździ. Jak mamy w dłoni młotek, to wszystko wygląda jak gwoździe. Takie podejście stosowane jest przez ekspertów, którzy chcą wykorzystać podejście wynikające z ich dziedziny.

Fachowa wiedza może utrudnić ekspertom dostrzeżenie tych działań, które są naprawdę skuteczne. Proponowane przez nich rozwiązania są odpowiednie w przypadku niektórych problemow, ale żadne z nich nie rozwiąże wszystkich kwestii. Lepiej spoglądać na świat z różnych perspektyw – Hans Rosling

Lepiej patrzeć oczami początkującego.

W umyśle początkującego jest wiele możliwości, w umyśle eksperta – parę. Shunryu Suzuki

9. Instynkt szukania winowajcy
To wszystkim nam znana gra w szukanie winnego, czyli kozła ofiarnego. Kto tego nie przeżył w pracy, niech podniesie rękę.  Na tę przypadłość pomaga myślenie systemowe. Rosling zaleca by szukać przyczyn a nie winnych, bo to pomoże przekierować nam energię na zrozumienie bardziej złożonych czynników, tworzących system. To samo zastosuj przy bohaterach. Zadaj ważne pytanie, czy bez udziału „bohatera” też by do tego doszło.

Instynkt szukania winnego sprawia, że zaczynamy wyolbrzymiać znaczenie pojedynczych osób lub konkretnych grup. Ponadto zaburza naszą zdolność do tworzenia prawdziwego, opartego na faktach obrazu świata. Odciąga naszą uwagę od najważniejszej kwestii, gdy obsesyjnie poszukujemy winnego, a następnie blokuje zdolność uczenia się… w rezultacie nasza umiejętność rozwiązywania problemów lub zapobiegania ich ponownemu pojawieniu zostaje osłabiona, ponieważ stosujemy dużo prostszą strategię – obwinianie innych.

10. Instynkt pośpiechu
Rozpoznaj sytuacje, w których decyzja wydaje się pośpieszna. W pośpiechu, co nie jest zaskoczeniem, nasza zdolność analizy zanika. W sytuacji tej presji, poproś o czas i dane.
Hans Rosling wymienia natomiast 5 światowych zagrożeń, którymi powinniśmy się martwić.
Na pierwszym miejscu – światowa pandemia. Na kolejnych – kryzys finansowy, trzecia wojna światowa, zmiany klimatyczne, skrajne ubóstwo.
Książka uznana za jedną z najważniejszych, przeczytanych przez Billa Gatesa. Rekomendowana jako jedna z 2 najlepszych w 2018 roku.
Książka Factfulness. Dlaczego świat jest lepszy niż myślimy…
Link do quizu w języku angielskim