Bez kategorii, Blog, , , , ,

W ostatnich tygodniach zostaliśmy mocno dotknięci nieoczekiwanym zjawiskiem o globalnym zasięgu, pandemią koronawirusa, czyli zdarzeniem, które można określić Czarnym Łabędziem. Chcemy przybliżyć szereg pojęć, które wspierają nasze rozumienie dzisiejszego świata. Warto się z nimi zapoznać, tak więc zaczynamy.

Czym jest świat VUCA?

Akronim VUCA pochodzi od słów Volatility (Zmienność), Uncertainty (Niepewność), Complexity (Złożoność) i Ambiguity (Nieprzewidywalność). Model VUCA używany jest w wojskowości i przywództwie. VUCA związana jest ze zwiększaniem świadomości i gotowości na wydarzenia, które możemy przewidzieć. W świecie VUCA czeka na nas wiele pułapek a planowanie strategiczne może okazać się bezużyteczne. Z kolei patrząc pozytywnie można powiedzieć, że VUCA stwarza możliwości pod warunkiem zrozumienia ich. Na poziomie ogólnym zalecenia postępowania to wprowadzanie innowacji, kreatywne i elastyczne rozwiązania i więcej słuchania i uważności.
VUCA wymaga specyficznego odniesienia się do każdego z wyzwań. Każda z jego części jest osobnym fenomenem i wymaga szczególnego działania.
Podstawą jest zrozumienie i identyfikacja problemu dla znalezienia odpowiedniego rozwiązania. Złe odczytanie wyzwania spowoduje alokację środków w niewłaściwe działania.
Inaczej mówiąc kluczem do każdego elementu jest zrozumienie wynikających z niego możliwości i zagrożeń.

Definicja Sposób działania
Zmienność Stosunkowo niestabilna zmiana; informacja jest dostępna a sytuacja zrozumiała, ale zmiana jest częsta i czasami nieprzewidywalna. Zwinność jest kluczem do radzenia sobie ze zmiennością. Zasoby powinny być agresywnie przekierowane na budowanie i tworzenie potencjału dla przyszłej elastyczności.
Niepewność Brak wiedzy o tym, czy dane zdarzenie będzie miało istotne konsekwencje; przyczyna i skutek są zrozumiałe, ale nie wiadomo, czy zdarzenie spowoduje znaczącą zmianę. Informacja jest krytyczna dla obniżania niepewności. Firmy powinny wychodzić poza istniejące źródła informacji w celu pozyskiwania nowych danych i rozpatrywania ich patrząc z nowej perspektywy.
Złożoność Wiele powiązanych części tworzących rozbudowaną sieć informacji i procedur, często wielopostaciowych i zawiłych, ale niekoniecznie związanych ze zmianą. Restrukturyzacja wewnętrznych operacji przedsiębiorstwa do dopasowania zewnętrznej złożoności jest najbardziej efektywnym sposobem postępowania z nią. Firmy powinny próbować dopasować swoje własne operacje i procesy dla odzwierciedlenia złożoności środowiska.
Nieprzewidywalność Brak wiedzy o podstawowych zasadach gry; przyczyna i skutek nie są zrozumiałe i nie ma wcześniejszych zdarzeń, na których można oprzeć przewidywania. Eksperymentowanie jest konieczna dla redukcji nieprzewidywalności. Tylko przez inteligentne eksperymentowanie liderzy firm mogą określić, jakie strategie są lub nie są korzystne w sytuacjach, gdzie poprzednie zasady prowadzenia działalności nie mają już zastosowania.

4 strategie, które można zastosować, czyli przywództwo w świecie VUCA 2.0:

 

Wizja
Zdolność widzenia poprzez chaos dla uzyskania wizji przyszłości. Zdefiniowanie misji, wartości i strategii ułatwiających poruszanie się za światłem, integrację tożsamości, przekazywanie znaczenia (purpose)                     i wzbudzanie motywacji.		  
Zrozumienie
Rozumienie powiązań i współzależności. Pokazywanie ich w transparentny sposób. Zastanawianie się nad kontekstem. Myślenie i planowanie na poziomie meta-strategicznym. Rozpoczynanie od celu i praca do tyłu. Harmonizacja umiejętności. Przekształcanie niepokoju i oporu w produktywną energię.
Jasność
Koncentracja na tym co jest ważne. Zaufanie, transparentne powiązania i procesy. Inwestowanie energii i siły, dokładnie tam, gdzie przyniesie to największą efektywność.		  
Zdolność adaptacyjna/Zwinność
Elastyczność, zwinność. Zbadanie technik zarządzania opartych na hierarchii. Promowanie spójnej kultury dla podejmowania decyzji i współodpowiedzialności za błędy. Transparentna interakcja. Wspieranie innowacji i budowanie rezyliencji.

Obecne czasy pełne są też strachu, niepewności i wątpliwości, czyli zjawiska FUD (fear, uncertainty and doubt), które zwykle odnosi się do zjawisk ekonomicznych, ale pasuje w sposób uniwersalny do określania obecnej sytuacji.

Czarny Łabędź

Niewątpliwie przeżywany przez nas niezwykle trudny okres turbulencji związanych z globalnym rozprzestrzenianiem się koronawirusa, prowadzącym do pandemii. Takie nieprzewidywalne wydarzenie, nieoczekiwane a powodującym zawirowania, czyli posiadającym ogromny wpływ nazwane zostało Czarnym Łabędziem.

Czarny Łabędź ma trzy cechy. Po pierwsze jest nieoczekiwany i mało prawdopodobny. Po drugie ma ogromny wpływ na rzeczywistość. A po trzecie, już po fakcie uważamy, że jednak dane zdarzenie było do przewidzenia i można je wytłumaczyć. Obecną pandemię, mimo że jest dla nas szokiem, bo nigdy nie byliśmy dotknięci koniecznością, odseparowania się od innych na taką skalę i nie byliśmy poddani zbiorowej przymusowej kwarantannie a dla wielu młodszych osób brak podstawowych produktów w sklepach również jest niewyobrażalny.
Zdarzenia definiowane, jako Czarne Łabędzie mogą być zarówno pozytywne jak i negatywne. Do pozytywnych będą należały niespodziewane sukcesy, jak na przykład wystąpienie Brene Brown na TED, przynoszące jej miliony wyświetleń i międzynarodową sławę ekspertki od wrażliwości. Poza tym mogą to być odkrycia naukowe, bestsellerowa sprzedaż książki czy rosnącą w niezwykłym popularność wykonawców publikujących swoje nagrania na youtube.
Przykładami negatywnymi będzie aktualna pandemia, wybuchy wojen i pojawianie się kryzysów.
Więcej o fenomenie można poczytać w książce Nassima Taleba „The Black Swan”.

Naznaczamy wydarzenia etykietami i wykorzystujemy tę wiedzę do przewidywania przyszłości. Wypełniając nieznaną pustkę w umyśle uciekamy się do stereotypów i szufladkowania. Tak wytworzona ślepota nie pozwala nam rozpoznać Czarnego Łabędzia nawet, kiedy stoi tuż przed nami.

Antykruchość

Inną niezwykle ciekawą koncepcją Taleba jest antykruchość definiowana, jako cecha rzeczy, które korzystają na wstrząsach, niepewności, zmienności, przypadkowości, błędach, niepełnej wiedzy, itp.

Niektórym rzeczom służą wstrząsy; rozwijają się i rozkwitają pod wpływem zmienności, przypadkowości, nieładu i stresu; przygody, ryzyko i niepewność to ich żywioł.

Taleb nazywa te rzeczy antykruchymi i wykorzystuje to pojęcie do wyjaśnienia, jak dziś postrzegać rzeczywistość, funkcjonować w świecie big data, podchodzić do podejmowania decyzji i zarządzania ryzykiem.
Istnieje szereg zachowań, które wpływają na naszą niezdolność do dostrzeżenia tego zjawiska, w tym błędy poznawcze.

  • Ludzie mają tendencję do kategoryzowania i opierania się na wyselekcjonowanych danych, potwierdzających ich przekonania natomiast pomijamy te dane, które są ich przeciwieństwem (efekt potwierdzenia, ang. confirmation bias),
  • Ludzie tworzą historie dla wyjaśnienia zdarzeń i dostrzeżenia wzorów w danych, podczas gdy one nie istnieją a są iluzją zrozumienia (błąd narracji, ang. narrative fallacy)
  • Jako ludzie nie zostaliśmy zaprogramowanie do wyobrażenia sobie Czarnych Łabędzi.
  • Ludzie mają tendencję do ignorowanie dowodów i skupiania się nieproporcjonalnie na sukcesach i porażkach.
  • Ludzie przeceniają swoją wiedzę i koncentrują się na swoim obszarze eksperckim (wizja tunelowa, ang. tunnel vision), ignorując inne źródła niepewności i tworząc uproszczone modele rzeczywistości, stosując nadużywanie gier do przewidywania zdarzeń z realnego aktualnego życia. (błąd ludyczny, ang. ludic fallacy).

Warto znać powyższe modele i przyjrzeć się temu, co dzieje się w nas i wokół nas, żeby być antykruchym w szalonym, pędzącym świecie VUCA.
https://www.researchgate.net/publication/263926940_What_VUCA_really_means_for_you
https://www.forbes.com/sites/hbsworkingknowledge/2017/02/17/vuca-2-0-a-strategy-for-steady-leadership-in-an-unsteady-world/#4102e8413d84