Kiedy zgrzyta – kultura zwarta i swobodna

Pracując napotykasz na zachowania zwracające uwagę swoją odmiennością. Mogą być związane z różnicami kulturowymi. Być może spotykasz się z zachowaniami, które określasz jako sztywne i kulturami organizacyjnymi, których cechą jest duża dyscyplina i przywiązanie do rutyn. Albo wprost przeciwnie zdumiewasz się dużym luzem organizacyjnym. Wynika to z tego, z jaką kulturą masz do czynienia i z jakiej kultury pochodzisz, czyli przez jakie „okulary” patrzysz.
Ciekawe rozróżnienie kultur podaje Michele Gelfand – profesor psychologii na University of Maryland i autorka książki: Makers, Rule Breakers: How Tight and Loose Cultures Wire Our World.
Na podstawie badania przeprowadzonego w 33 krajach, w którym badano 12 zachowań w 15 sytuacjach, zaobserwowano różnice między kulturami, które są:

• zwarte Tight (mają wiele silnych norm i niską tolerancję zachowań odbiegających od normy) i
• luźne Loose (mają słabsze normy społeczne i wysoką tolerancję zachowań zachowań odbiegających od normy).

Dlaczego właśnie ten wymiar jest tak ważny w definiowaniu różnic kulturowych?

Wszystkie grupy ludzkie mają zasady lub niepisane standardy zachowania. Najbardziej fascynujące w zasadach jest to, jak bardzo uważamy je za oczywiste. Reguły pomagają nam przewidywać siebie nawzajem i koordynować. Stale ich przestrzegamy, nie zdając sobie sprawy, że przestrzegamy zasad. Na przykład przestrzegamy świateł stopu. W restauracjach używamy noża i widelca lub pałeczek. Zachowujemy ciszę w bibliotekach.
Zasady są jednymi z naszych najważniejszych wynalazków. Wszyscy je mamy. Wszyscy ich potrzebujemy. Jednak niektóre grupy potrzebują silniejszych reguł, aby przetrwać i funkcjonować.
W powyższym badaniu przykładem kultury o dużej zwartości jest Pakistan (12,3 – współczynnik zwartości obliczony na podstawie danych z kwestionariusza). Kolejne miejsca zajmują Malezja (11,8), Singapur (10,4), Korea Południowa (10) i Norwegia (9,5).
Według prof. Michele Gelfand kultury zwarte tworzyły się na skutek jakiegoś zagrożenia – ekonomicznego, ekologicznego lub innego np. wywołanego działaniami człowieka.
Kultury o największym stopniu swobody to Ukraina (1,6), Estonia (2,6), Węgry (2,9), Niderlandy (3,1) i Grecja (3,9). W środku stawki są pozostałe kraje europejskie (ze średnim wynikiem 5,6) oraz Ameryka Łacińska (średnia 4,8). W tej grupie jest także Polska (6). W badaniu mediana wyniosła 6,5.

Mamy bardziej swobodną kulturę niż wiele krajów europejskich. To umiejscowienie pośrodku będzie ułatwiało nam Polakom dostosowanie się do innych i współpracę.

Pozycja Ukrainy i Estonii zaskakuje. Wyjaśnia to prof. Gelfand:

Na kulturę ma wpływ wiele czynników. Oczywiście w obu krajach panował komunizm, ale w przypadku tego rejonu środowisko nie stanowi zagrożenia – duża powierzchnia ziem uprawnych, niski przyrost naturalny, niska śmiertelność z powodu chorób zakaźnych, szczególnie w porównaniu z kulturami wschodnimi, daje taki a nie inny wynik.

Warto wiedzieć, że każda kultura ma swoje sztywne i luźne domeny.
Wiedza o tym sprzyja zrozumieniu międzykulturowemu w świecie rosnącej globalnej współzależności i ma wpływ na modelowanie zmian kulturowych. W kontakcie z innymi kulturami przyda się nam rozwijanie inteligencji kulturowej.
Na poziomie kontaktu interpersonalnego z przedstawicielami kultur, które są skrajnie różne można szukać zrozumienia z czego wynika inny sposób zachowania i mieć dla siebie więcej empatii. Przykładowo Pakistańczycy i Amerykanie mają wobec siebie stereotypowe wyobrażenia. Po ćwiczeniu polegającym na poznaniu codziennego życia ludzi zmniejszył się dystans kulturowy uczestników ćwiczenia. Zdali sobie oni sprawę, że chociaż istnieją różnice, to jednak nie są tak różni, jak myśleli. Brak stereotypów, empatia i zrozumienie tego, jak te różnice wyewoluowały, znacznie pomaga w zarządzaniu konfliktami.

Jak te różnice kulturowe będą wpływały na nasze funkcjonowanie w firmie?

Nasz sposób myślenia (zwarty, czyli sztywny w kontrze do swobodnego) będzie wpływał na nasze dopasowanie do kultury organizacyjnej. Kluczem do sukcesu będzie nasze nastawienie i adaptacja. Jeśli pracujesz w firmie, w której istnieją bardzo luźne normy, musisz mieć dużą tolerancję dla niejasności. Pracując w zwartych kulturach jest odwrotnie: aby odkrywać normy, musisz mieć uważność i silną samokontrolę.
Jak zwykle ekstrema nie są dobre, systemy nadmiernie zwarte będą represyjne a systemy nadmiernie swobodne – chaotyczne. Możemy to korygować wprowadzając większą elastyczność do systemu zwartego lub ustrukturyzowaną swobodę, natomiast do systemu nadmiernie swobodnego dodająć więcej struktury.
Wyniki badania.
Badanie M. Gelfand
Focus – Dryl kultury
Tight-Loose Cultures