W poszukiwaniu geniuszu

W książce „Genialni” amerykański autor Eric Weiner udaje się na poszukiwanie tajemnicy geniuszu, przejawiającego się w różnych skupiskach i epokach historycznych. Podróżując zadaje pytanie: co wpływało na pojawienie się genialnych odkryć, rozkwitu dyscyplin naukowych czy sztuki.
Przy okazji tej podróży zgłębiamy historię i spojrzenie naukowców na fenomen geniuszu. Co ciekawe, to większość tych ośrodków geniuszu to miasta, zgodnie z afrykańskim przysłowiem:

Trzeba wioski, żeby wychować dziecko, ale miasta, żeby wychować geniusza.

Wędrujemy między innymi do starożytnych Aten, renesansowej Florencji, Hangzhou w Chinach z czasów dynastii Song, dziewiętnastowiecznej Kalkuty i Wiednia.
1. Proces kreatywny
Przyglądamy się razem z nim procesowi kreatywnemu i jego czterem etapom: przygotowaniu, inkubacji, olśnieniu i weryfikacji. Warunkiem do dokonania przełomu to uświadomienie sobie, że przełom jest konieczny, a nasza wiedza niedoskonała. Inaczej mówiąc osoby świadome swojej niewiedzy mają większe szanse na dokonanie kreatywnego odkrycia niż wszystkowiedzący.
2. Otwartość
Badane miejsca były otwarte na czerpanie z różnorodności wielokulturowej. Uważa się, że otwartość na doświadczenie jest najważniejszą cechą osób wybitnie kreatywnych. Według badań Deana Simontona dotyczy to również społeczeństw. „Świadomość kulturowej różnorodności pomaga wyzwolić umysł a każdy skok naprzód poprzedza ekspozycja na obce idee.”
3. Uczenie się od mentorów
Leonardo da Vinci miał mentora, gdyż „nawet najbardziej błyskotliwe umysły potrzebują wzorów do naśladowania” a poza tym mogą nauczyć się stylu myślenia, sposobu formułowania pytań i umiejętności szukania problemów. Osoby kreatywne potrafią szukać problemów i zadawać pytania.
4. Podejmowanie ryzyka
Wynalazkom sprzyja skłonność do podejmowania ryzyka, popełniania błędów i tysiące prób. Im więcej prób, tym bardziej prawdopodobny sukces. Najłatwiej uczymy się na błędach. Mitem jest, że geniuszom udaje się odnieść sukces za pierwszym razem. Przytoczę słynny cytat Thomasa Edisona:

Nie poniosłem porażki. Po prostu odkryłem 10.000 błędnych rozwiązań.

T. Edison opatentował 1.000 rozwiązań, najbardziej znanym patentem jest żarówka.

5. Sprzeczności
Myślenie janusowe, czyli wielopłaszczyznowe, tolerowanie sprzeczności. Myślenie janusowe kultywuje kreatywność, paradoksalne koncepcje.
6. Ruch stymuluje kreatywność
Przemieszczanie stymuluje kreatywne myśli. Badania Daniela Schwartza i Marily Oppezzo z 2014 roku potwierdzają pozytywny wpływ ruchu na kreatywność.
7. Bycie we właściwym miejscu, we właściwym czasie.
Mihaly Csikszentmihaly, gdy badał czynniki sukcesu wyjątkowo kreatywnych osób, w tym noblistów, uzyskiwał odpowiedź, że po prostu mieli szczęście. „Bycie we właściwym miejscu, we właściwym czasie, to niemal uniwersalne wyjaśnienie.” Geniusze wykorzystują okazje i przypadki.
8. Chaos
Miejscem, w którym rozkwitał renesans bengalski była Kalkuta. E. Weiner nawiązuje tu do chaosu prowokowanego przez geniuszy i stwierdza, że rozwijamy się w chaotycznych, stymulujących środowiskach.
Geniusz rozkwita jak kwiat lotosu w błocie i chaosie. Natomiast w tym chaosie jest pewien porządek.
9. Sposób pracy
Kreatywne czynności wymagają stanu „uwagi rozproszonej”. Osoba jest jednocześnie skupiona i nieskupiona.
Osoby wybitne przestrzegały też optymalnego rytmu dnia pracy, będąc świadomymi, kiedy są najbardziej wydajne i przestrzegały swojego grafiku niezależnie od nastroju.
10. Klimat sprzyjający geniuszowi

Geniusz rodzi więcej geniuszu.

Genius loci Wiednia, w którym „przełomy w jednej dziedzinie prowadziły do przełomów w innych”. Cytując M. Csikszentmihalyi, „o kreatywność łatwiej tam, gdzie nie trzeba wkładać wiele wysiłku w to, żeby nowe idee zostały zauważone”.
Eric Weiner, Genialni, W pogoni za tajemnicą geniuszu, PWN, Warszawa, 2016
https://bon.edu.pl/media/book/pdf/Kultura-kreatywnosc-innowacyjnosc-LM.pdf
http://neuropsychologia.org/dlaczego-rozproszona-uwaga-wcale-nie-jest-zla-o-ty
https://ksiegarnia.pwn.pl/Genialni,289341550,p.html