Pexels: Ylanite Koppens

W poszukiwaniu geniuszu

W książce „Genialni” amerykański autor Eric Weiner udaje się na poszukiwanie tajemnicy geniuszu, przejawiającego się w różnych skupiskach i epokach historycznych. Podróżując zadaje pytanie: co wpływało na pojawienie się genialnych odkryć, rozkwitu dyscyplin naukowych czy sztuki.
Przy okazji tej podróży zgłębiamy historię i spojrzenie naukowców na fenomen geniuszu. Co ciekawe, to większość tych ośrodków geniuszu to miasta, zgodnie z afrykańskim przysłowiem:

Trzeba wioski, żeby wychować dziecko, ale miasta, żeby wychować geniusza.

Wędrujemy między innymi do starożytnych Aten, renesansowej Florencji, Hangzhou w Chinach z czasów dynastii Song, dziewiętnastowiecznej Kalkuty i Wiednia.
1. Proces kreatywny
Przyglądamy się razem z nim procesowi kreatywnemu i jego czterem etapom: przygotowaniu, inkubacji, olśnieniu i weryfikacji. Warunkiem do dokonania przełomu to uświadomienie sobie, że przełom jest konieczny, a nasza wiedza niedoskonała. Inaczej mówiąc osoby świadome swojej niewiedzy mają większe szanse na dokonanie kreatywnego odkrycia niż wszystkowiedzący.
2. Otwartość
Badane miejsca były otwarte na czerpanie z różnorodności wielokulturowej. Uważa się, że otwartość na doświadczenie jest najważniejszą cechą osób wybitnie kreatywnych. Według badań Deana Simontona dotyczy to również społeczeństw. „Świadomość kulturowej różnorodności pomaga wyzwolić umysł a każdy skok naprzód poprzedza ekspozycja na obce idee.”
3. Uczenie się od mentorów
Leonardo da Vinci miał mentora, gdyż „nawet najbardziej błyskotliwe umysły potrzebują wzorów do naśladowania” a poza tym mogą nauczyć się stylu myślenia, sposobu formułowania pytań i umiejętności szukania problemów. Osoby kreatywne potrafią szukać problemów i zadawać pytania.
4. Podejmowanie ryzyka
Wynalazkom sprzyja skłonność do podejmowania ryzyka, popełniania błędów i tysiące prób. Im więcej prób, tym bardziej prawdopodobny sukces. Najłatwiej uczymy się na błędach. Mitem jest, że geniuszom udaje się odnieść sukces za pierwszym razem. Przytoczę słynny cytat Thomasa Edisona:

Nie poniosłem porażki. Po prostu odkryłem 10.000 błędnych rozwiązań.

T. Edison opatentował 1.000 rozwiązań, najbardziej znanym patentem jest żarówka.

Pexels: Steve Johnson

Pexels: Steve Johnson


5. Sprzeczności
Myślenie janusowe, czyli wielopłaszczyznowe, tolerowanie sprzeczności. Myślenie janusowe kultywuje kreatywność, paradoksalne koncepcje.
6. Ruch stymuluje kreatywność
Przemieszczanie stymuluje kreatywne myśli. Badania Daniela Schwartza i Marily Oppezzo z 2014 roku potwierdzają pozytywny wpływ ruchu na kreatywność.
7. Bycie we właściwym miejscu, we właściwym czasie.
Mihaly Csikszentmihaly, gdy badał czynniki sukcesu wyjątkowo kreatywnych osób, w tym noblistów, uzyskiwał odpowiedź, że po prostu mieli szczęście. „Bycie we właściwym miejscu, we właściwym czasie, to niemal uniwersalne wyjaśnienie.” Geniusze wykorzystują okazje i przypadki.
8. Chaos
Miejscem, w którym rozkwitał renesans bengalski była Kalkuta. E. Weiner nawiązuje tu do chaosu prowokowanego przez geniuszy i stwierdza, że rozwijamy się w chaotycznych, stymulujących środowiskach.
Geniusz rozkwita jak kwiat lotosu w błocie i chaosie. Natomiast w tym chaosie jest pewien porządek.
9. Sposób pracy
Kreatywne czynności wymagają stanu „uwagi rozproszonej”. Osoba jest jednocześnie skupiona i nieskupiona.
Osoby wybitne przestrzegały też optymalnego rytmu dnia pracy, będąc świadomymi, kiedy są najbardziej wydajne i przestrzegały swojego grafiku niezależnie od nastroju.
10. Klimat sprzyjający geniuszowi

Geniusz rodzi więcej geniuszu.

Genius loci Wiednia, w którym „przełomy w jednej dziedzinie prowadziły do przełomów w innych”. Cytując M. Csikszentmihalyi, „o kreatywność łatwiej tam, gdzie nie trzeba wkładać wiele wysiłku w to, żeby nowe idee zostały zauważone”.
Eric Weiner, Genialni, W pogoni za tajemnicą geniuszu, PWN, Warszawa, 2016
https://bon.edu.pl/media/book/pdf/Kultura-kreatywnosc-innowacyjnosc-LM.pdf
http://neuropsychologia.org/dlaczego-rozproszona-uwaga-wcale-nie-jest-zla-o-ty
https://ksiegarnia.pwn.pl/Genialni,289341550,p.html